مطاف عشق

ن والقلم و ما یسطرون

جايگاه معلم در فرهنگ اهل بيت ^{عليهم‌السلام}

از بهترين امتيازات جامعه بشرى، هنر معلمى است. معلم با تعليم و نشرِ علم، انسان ها را به سوى كمال و پيشرفت سوق مى‌دهد و عشق و ايمان را بر لوح جان و ضمير پاك آنان ثبت مى‌كند و نداى فطرت را در فضاى عالم طنين‌انداز مى‌گرداند. در حقيقت تمام ترقيات و كمالات انسان ها مديون معلم است. اساسا تعليم و تعلم از نعمت هاى خداوند متعال است كه اول براى انبياء و اوليا و سپس به ديگران ارزانى داشته است. به اين جهت، معلم بودن از ويژگي هاى انبياست. خداوند متعال مى‌فرمايد:

«هُوَ الَّذِى بَعَثَ فِى الاْءُمِّيِّينَ رَسُولاً مِّنْهُمْ يَتْلُواْ عَلَيْهِمْ ءَايَـتِهِ وَ يُزَكِّيهِمْ وَ يُعَلِّمُهُمُ الْكِتَـبَ وَ الْحِكْمَةَ وَ إِن كَانُواْ مِن قَبْلُ لَفِى ضَلَـلٍ مُّبِينٍ» (سوره جمعه، 2)

معلمى از خصوصيات انبيا و از صفات محبوب آنان مى‌باشد. در مقام پاسداشت از تلاش هاى معلمان سخنى بالاتر و زيباتر از كلام مولاى متقيان حضرت على عليه‌السلام نمى‌توان يافت كه فرمود: «مَنْ عَلَّمَنى حَرْفا فَقَدْ صَيَّرَنى عَبْدا؛ كسى كه به من يك حرف بياموزد، مرا بنده خود كرده است.» (جامع السعادات، ج3، ص112) ، البته اين شرافت و فضيلت براى معلم، زمانى ارزشمند است كه بتواند اين موهبت الهى را در وجود خود محقق سازد و با تمام وجود در جهت كمال جامعه به آموزش بپردازد.
در روايات اهل بيت عليهم‌السلام براى مقام معلم ارزش بسيارى قرار داده شده است چرا كه او روح و جان افراد را پرورش داده، به سوى رشد و ترقى و تعالى سوق می دهد.
حضرت امير مؤمنان على ^{عليه‌السلام} احترام معلم را بر هر قشرى از جامعه لازم مى‌دانست و به مسلمانان سفارش مى‌كرد كه به پاس خدمات اين گروه ارزشمند در هر مقامى كه باشند، آنان را همانند پدر خود گرامى بدارند: «قُمْ عَنْ مَجْلِسِكَ لاَِبيكَ وَمُعَلِّمِكَ وَلَوْ كُنْتَ اَميرا؛ به پاس گرامیداشت پدر و معلم خود به‌پا خيز! گرچه پادشاه باشى.» (مستدرك الوسائل، ج 15، ص 203.)
حضرت زين العابدين عليه‌السلام نيز در ضمن شمارش حقوق اقشار مختلف جامعه، معلمان را از طبقات برتر جامعه قلمداد كرده، به دوستان و شيفتگانش سفارش مى‌كرد كه حقوق معلمان و اساتيد خود را به نحو شايسته‌اى مراعات كنند و در رساله حقوق خود فرمود: «حَقُّ سائِسِكَ بِالْعِلْمِ فَالتَعْظيمُ لَهُ وَالتَّوْقيرُ لِمَجْلِسِهِ وَحُسْنُ الاِْسْتِماعِ اِلَيْهِ؛ حق آموزگار تو اين است كه او را تعظيم كنى و در مجلس محترم بدارى و به نيكويى سخنانش را گوش كنى.» (مستدرک الوسائل، ج 11، ص 158.)
از منظر رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله مقام سه گروهِ برجسته در جامعه را به غير از افراد گمراه و منافق كسى ديگر سبك نمى‌شمارد. آن حضرت چنين فرموند: «ثَلاثَةٌ لا يُسْتَخَفُّ بِهِمْ اِلاّ مُنافِقٌ بَيِّنٌ نِفاقُهُ ذُو شَيْبَةٍ فىِ الاِْسْلامِ وَمُعَلِّمُ الْخَيْرِ وَاِمامٌ عادِلٌ؛ از تعظيم و تكريم سه گروه به غير از افراد منافق كه دو رويى آنان بر همگان آشكار است، كسى ديگر سر باز نمى‌زند. اين سه گروه عبارت‌اند از: سالمندى كه مويش را در راه اسلام سفيد كرده، معلم نيكى و پيشواى عادل.» (تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، ج 8، ص 27.)
در حقيقت آموزه‌هاى معلم، همانند قطرات باران دل هاى تشنه را سيراب و استعدادها را شكوفا مى‌كند. به اين جهت، حضرت عيسى عليه‌السلام به پيروان خود سفارش كرد كه:
«يا بَنى اِسْرائيلَ زاحِمُوا الْعُلَماءَ فى مَجالِسِهِمْ وَلَوْ جُثُوّا عَلَى الرُّكَبِ فَاِنَّ اللّهَ يُحْيِىِ الْقُلُوبَ الْمَيْتَةَ بِنُورِ الْحِكْمَةِ كَما يُحْيىِ الاَْرْضَ الْمَيْتَةَ بِوابِلِ الْمَطَرِ؛ اى بنى اسرائيل! در كلاس هاى درس دانشمندان ازدحام كنيد! حتى اگر از تنگى مكان درس ناچار باشيد كه بر روى زانوان بنشينيد؛ چرا كه خداوند متعال با نور دانش و حكمت، دل هاى مرده را زنده مى‌كند؛ همان‌طورى كه زمين مرده [و خشك] را با قطرات باران احيا مى‌كند.» (بحار الانوار، ج 1، علامه محمدباقر مجلسی، نشر الوفاء، بیروت، 1404 ق، ص 145. )